PRAWIDŁOWY POZIOM GLUKOZY, CIŚNIENIA KRWI I CHOLESTEROLU TO TRZY NAJWAŻNIEJSZE PARAMETRY.
Zdarzyło Ci się kiedyś otrzymać wyniki badań laboratoryjnych, których nie potrafiłeś zinterpretować? Jeśli tak, przeczytaj ten artykuł. Znajdziesz w nim krótkie omówienie jednostek pomiarowych i wartości docelowych trzech najważniejszych parametrów: glukozy, cholesterolu i ciśnienia tętniczego (ciśnienia krwi).
Kto i jak określa wartości progowe?
Wartości progowe dla glukozy, lipidów i ciśnienia krwi oparte są na zaleceniach międzynarodowych i krajowych stowarzyszeń medycznych. Zalecenia te są regularnie aktualizowane zgodnie z najnowszymi wynikami badań.
Jakie są docelowe wartości ciśnienia tętniczego oraz glukozy i cholesterolu?
Docelowe wartości ciśnienia tętniczego
Ciśnienie tętnicze mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mm Hg) i podaje w postaci dwóch liczb.
- Skurczowe ciśnienie tętnicze: ciśnienie w tętnicy ramiennej podczas skurczu serca.
- Rozkurczowe ciśnienie tętnicze: ciśnienie podczas odpoczynku serca pomiędzy uderzeniami.
Zgodnie z europejskimi zaleceniami ciśnienie tętnicze wyższe niż 140/90 mm Hg uważa się za nadciśnienie tętnicze, czyli wysokie ciśnienie krwi. U osób w wieku 18-65 lat docelowa wartość ciśnienia tętniczego wynosi <130/80 mm Hg, ale u starszych pacjentów (powyżej 65. roku życia) zalecenia określają inną wartość docelową: 130–139/70–79 mm Hg. Na wartości docelowe mogą też wpływać choroby towarzyszące.(1,2,6) Kategorie ciśnienia tętniczego przedstawiono na rysunku 1.
Kategorie ciśnienia tętniczego1
Rysunek 1
Docelowe wartości stężenia glukozy
Stężenie cukru we krwi to ilość glukozy wykryta w osoczu krwi w danym momencie. Aby nieco lepiej zrozumieć wyniki badań laboratoryjnych, przyjrzyjmy się bliżej wartościom docelowym.
- HbA1c (hemoglobina A1c) – to badanie oceniające średni poziom cukru we krwi w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
- Stężenie glukozy – mierzone w mmol/litr lub mg/0,1 litra.
- Poziom glukozy na czczo – poziom cukru mierzony po poszczeniu przez co najmniej 12 godzin.
- Poziom cukru we krwi po posiłku – to badanie stosuje się najczęściej podczas leczenia choroby. Pomiar wykonuje się od 1,5 do 2 godzin po jedzeniu.
- Doustny test tolerancji glukozy (OGTT): W przypadku tego badania poziom cukru we krwi mierzy się przed i 2 godziny po spożyciu specjalnego doustnego roztworu glukozy.3
Na rysunku 2 podsumowano wartości progowe stężenia glukozy, na które warto zwrócić uwagę. Leczenie w przypadku stężenia cukru we krwi przekraczającego próg jest zawsze dostosowane do danej osoby; lekarz weźmie pod uwagę choroby towarzyszące i inne czynniki.
Docelowe wartości stężenia cukru we krwi3
Rysunek 2
Docelowe wartości stężenia cholesterolu
Poziom cholesterolu jest wskaźnikiem obecności lipidów we krwi. W badaniach laboratoryjnych najczęściej oznacza się następujące parametry:
- Cholesterol LDL: cholesterol o małej gęstości, tzw. „zły” cholesterol
- Cholesterol HDL: cholesterol o dużej gęstości, tzw. „dobry” cholesterol
Na docelową wartość stężenia cholesterolu wpływa kilka czynników. Wykorzystuje się je do określania kategorii ryzyka. Na rysunku 3 podsumowano wartości progowe LDL-C dla każdej kategorii ryzyka pacjenta.
Wartość progowa stężenia cholesterolu6
Rysunek 3
Dlaczego utrzymujący się wysoki poziom glukozy, ciśnienia krwi lub cholesterolu jest szkodliwy?
Wiele osób uważa, że lekko podwyższony poziom nie stanowi problemu. Jednak utrzymujące się wysokie wartości ciśnienia krwi oraz stężenia glukozy i lipidów we krwi są niebezpieczne, ponieważ przez długi czas nie wywołują żadnych objawów. Tymczasem te trwające przez lata nieprawidłowe wartości szkodzą nam od samego początku. Z czasem mogą one prowadzić do wielu chorób (np. zawału serca, udaru mózgu, choroby tętnic kończyn dolnych, niewydolności serca, zaburzenia pracy nerek, tworzenia się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, ślepoty, miażdżycy tętnic skutkującej amputacją itp.).(5)
Rysunek 3
A co, gdy wartości są za niskie? Co należy zrobić, jeśli poziom ciśnienia krwi/glukozy/cholesterolu jest niski?
Gdy masz za niskie ciśnienie krwi lub za niski poziom glukozy we krwi, możesz doświadczać pewnych objawów. Niskie ciśnienie krwi może powodować zawroty i bóle głowy, a w cięższych przypadkach chwilową utratę przytomności,(6) natomiast niski poziom glukozy we krwi wywołuje serię sygnałów ostrzegawczych w organizmie: możesz odczuwać silny głód, kołatanie serca, pocenie się i drżenie. Może również pojawić się nerwowość i drażliwość. Jeśli wówczas nie będziesz mógł zjeść jakiegoś posiłku zawierającego węglowodany, objawy mogą się pogorszyć. Możesz doświadczyć bólu głowy, zawrotów głowy, trudności z koncentracją i dezorientacji. W ciężkim przypadku mogą wystąpić drgawki i śpiączka.(7) Jeśli doświadczysz czegoś takiego, poszukaj pomocy natychmiast, gdy zaczną się rozwijać objawy.
Z lipidami we krwi jest dokładnie odwrotnie – obszerne badania wykazały, że im niższy poziom lipidów, tym mniejsze ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Kto wykonuje badania kontrolne i kto zleca badania: lekarz pierwszego kontaktu czy specjalista?
Badania obejmują wiele poziomów. Lekarze pierwszego kontaktu odgrywają kluczową rolę, ponieważ pacjenci przychodzą ze swoimi problemami zdrowotnymi zwykle najpierw do nich. Zazwyczaj to lekarz pierwszego kontaktu zleca badania i często na tym poziomie osiągane są wartości docelowe. W przeciwnym razie pacjent może zostać skierowany do specjalisty. Długoterminowe monitorowanie pacjenta może wymagać współpracy między lekarzem pierwszego kontaktu a lekarzem specjalistą.
Co zrobić, jeśli wyniki badań laboratoryjnych nie są idealne?
- Jeśli wartości nieznacznie przekraczają próg, np. poziom cholesterolu lub glukozy jest nieco podwyższony, najpierw należy zmienić styl życia: więcej ćwiczyć i przestrzegać diety.
- Jeśli ćwiczenia i dieta nie przyniosą poprawy wyników, lekarz z reguły zaleci leki. Należy nadal utrzymywać wszelkie wprowadzone już zmiany w stylu życia!(3,4)
- W pewnych stanach, na przykład gdy ciśnienie krwi przekracza 180/110 mm Hg(2) lub wartość HbA1c jest wyższa niż 8-8,5%, konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leków.(3)
- Osiągnięcie wartości docelowych często trwa długo, dlatego badania laboratoryjne należy powtarzać w regularnych odstępach czasu.
- Pamiętaj, aby przyjmować leki przepisane przez lekarza zgodnie z jego zaleceniami! Nie rozpaczaj, nawet jeśli nie odczujesz zmiany od razu. Pozytywne efekty leczenia stają się widoczne po dłuższym czasie.
PP-ASP-PL-0064-1
Piśmiennictwo
- (1) 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension, European Heart Journal (2018) 39, 3021–3104 Return to content
- (2) Williams B, Mancia G, Spiering W, i wsp. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension [opublikowana korekta w Eur Heart J. 2019 Feb 1;40(5):475]. Eur Heart J. 2018;39(33):3021-3104. doi:10.1093/eurheartj/ehy339. Return to content
- (3) 2019 ESC Guidelines on diabetes, pre-diabetes, and cardiovascular diseases developed in collaboration with the EASD, European Heart Journal (2020) 41, 255-323 Return to content
- (4) Mach F, Baigent C, Catapano AL, i wsp. 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. Eur Heart J. 2020;41(1):111-188. doi:10.1093/eurheartj/ehz455. Return to content
- (5) Piepoli MF, Hoes AW, Agewall S, i wsp. 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of 10 societies and by invited experts) Developed with the special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR). Eur Heart J. 2016;37(29):2315-2381. doi:10.1093/eurheartj/ehw106. Return to content
- (6) 2019 ESC/EAS Guidelines for themanagement of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk, European Heart Journal (2020) 41, 111188 Return to content
Powiązane artykuły:
Tabletki Aspirin® Cardio są wskazane u osób z wieloma czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, w celu zmniejszenia ryzyka zawału mięśnia sercowego i udaru niedokrwiennego mózgu.
Aspirin® Cardio - Informacja o leku
Lek zawiera kwas acetylosalicylowy i jest dostępny bez recepty. Bayer Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa.
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
